'Munich' filmen met Steven Spielberg was voor Eric Bana de meest emotionele en intense werkervaring van zijn leven. En als je weet dat de zwaar getalenteerde Australische ster al heeft samengewerkt met grote regisseurs zoals Ang Lee ('The Hulk'), Wolfgang Petersen ('Troy') en Ridley Scott ('Black Hawk Down'), dan wil dat al iets zeggen. "Werken aan zo'n belangrijk project van dit formaat is een ervaring die je maar één keer in je leven meemaakt," zegt hij. "Steven was gewoonweg subliem. Ik wist niet wat ik moest verwachten en ik was echt overdonderd door zijn omgang met de acteurs; hij belichaamt de zuiverste definitie van een acteursregisseur."
Bana ontmoette Spielberg zo'n twee jaar geleden: hij profiteerde van een ongeplande break tijdens het draaien van 'Troy' in Mexico om de regisseur te bezoeken op de set van 'The Terminal' in Californië. "Omdat een orkaan onze set had getroffen, had ik even een break tijdens de opnames van 'Troy'. Ik was op doorreis in LA toen ik werd opgeroepen voor een ontmoeting met Steven Spielberg. En toen vertelde hij me over 'Munich'. Het was echt surrealistisch. Hij was op dat moment bezig met de opnames van 'The Terminal' op een vliegveld in Californië. Ik ontmoette hem daar tijdens zijn lunchpauze en bracht wat tijd met hem door op de set en toen vertelde hij me over dit ongelooflijke project. Ik vroeg me de hele tijd af waarom hij mij dat allemaal vertelde en toen bekende hij dat ik daar was omdat hij wilde dat ik de hoofdrol zou spelen. Ik was gechoqueerd en opgewonden en overdonderd." 'Munich' is gebaseerd op de bestseller van George Jonas, 'Vengeance'. Die vertelt het verhaal van de geheime wraakactie van Israel tegen de terroristen die de dodelijke aanslag pleegde op het Israelische team tijdens de Olympische Spelen van 1972. Terwijl de hele wereld toekeek, nam de Palestijnse groep Black September 11 atleten gevangen, hield hen een tijd gegijzeld en vermoordde hen tenslotte na een armzalige reddingspoging van de Duitse politie. Het boek van Jonas en de film van Spielberg tonen hoe Israel na de aanslag een geheim team van Mossad agenten samenbracht, geleid door Avner Kauffman – vertolkt door Bana – om de Palestijnen die zogezegd verantwoordelijk waren voor de aanslag, op te sporen en te elimineren. De film wordt provocerend en uitdagend genoemd, maar Munich is een aangrijpende thriller over de gruwelen van terrorisme en de morele en geciviliseerde reactie erop. Het is duidelijk dat het thema vandaag ook aan de orde is, in een wereld waarin we - zo'n 30 jaar na de gruwelijke daden in het olympische dorp – nog altijd een prooi vormen voor terroristische aanslagen.
Bana (37) concentreert zich liever op de bijzondere uitdagingen die deze rol met zich meebracht dan openlijk te blijven stilstaan bij het morele debat dat de film heeft uitgelokt. "Het was vooral belangrijk om in de huid van het personage te kruipen, als je begrijpt wat ik bedoel. Je wordt zo opgeslorpt door wat je ermee probeert te doen en waarmee je te maken hebt, dat je niet veel tijd vrijmaakt om de moraal te bespreken - en ik denk dat het gevaarlijk zou zijn om te veel vragen te stellen. Wat ik fantastisch vond, was dat ik de streek helemaal niet goed kende, maar ik had een paar jaar om research te doen en uiteindelijk voel ik me echt verrijkt als mens op deze planeet. Tijd doorbrengen in en leren over deze streek heeft me echt geholpen en ik denk dat je soms blootgesteld wordt aan dingen die je heen en weer slingeren en duwen in twee richtingen, met elk een ander standpunt en daardoor sta je uiteindelijk open voor meer dingen." Maar hij zegt wel dat Avners missie – geïdentificeerde mannen zoeken en vermoorden, zonder eerlijk proces, omdat ze verantwoordelijk zijn voor terrorisme – hem met een enorm emotioneel dilemma heeft opgezadeld. Bana en zijn vrouw Rebecca hebben twee kinderen, de zesjarige Klaus en de driejarige Sophia. Ze wonen in Melbourne, Australië, waar Bana geboren en getogen is. De voormalige stand up comedian werd in 2000 gelauwerd voor zijn rol als de gewelddadige, Australische crimineel Mark Read in 'Chopper', die zijn definitieve doorbraak betekende. 'Munich' beschikt over een indrukwekkende internationale cast met onder meer Geoffrey Rush, Daniel Craig, Ciaran Hinds, Mathieu Kassovitz en Hanns Zischler.
Je was pas vier of vijf jaar oud ten tijde van de aanslag in Munchen. Moest je veel research doen?
Eric: Ik wist er wel iets over door de rollen die ik in het verleden gespeeld had en door boeken die ik gekregen had. Een tijdje geleden heb ik ook veel research gedaan over verschillende delen van het leger en de Mossad was iets wat ik heel vaak tegenkwam. Dus ja, ik heb veel gelezen over de Mossad en verschillende missies. En door een stom toeval speelde 'Chopper' op het Telluride Film Festival in hetzelfde jaar dat 'One Day In September' daar ook geprogrammeerd stond. Ik heb die documentaire gezien tijdens een nachtelijke voorstelling en ik stond gewoon versteld, en toen ben ik de regisseur Kevin MacDonald gaan opzoeken tijdens een feestje en Kathy Kennedy (producer van 'Munich') was daar ook. Ik ben haar niet tegengekomen die avond, maar ik heb nadien ontdekt dat ze op hetzelfde moment in dezelfde kamer was; het was gewoon een gigantisch toeval dat in een bepaalde richting wees. Dus ik wist wel behoorlijk veel van de gebeurtenissen in Munchen, maar ik had geen idee waarom Steven mij wilde ontmoeten. Er circuleerden wat geruchten over wat hij aan het doen was en hier en daar hoorde je dat het misschien iets met de Mossad te maken had, maar niemand wist er het fijne van. Dus ik had wel een beetje voorkennis en toen hij erover begon, was het niet iets waarover ik voor het eerst hoorde spreken.
Na die ontmoeting duurde het 2 jaar voor je aan de film begon?
Eric: Op een bepaald moment waren we er bijna aan begonnen, na een maand of twee. Ik bereidde de film voor en ik zat thuis te wachten, maar er gebeurde niets en dus bleef ik thuiszitten. Begin vorig jaar waren we dicht bij opnames, maar ik denk dat Steven helemaal opgeslorpt werd door 'War of the Worlds' en hij was vastbesloten niet aan 'Munich' te beginnen voor hij klaar was met 'War', wat in feite een zegen was. Ik wachtte rustig af tot het zover was.
Welke discussies waren er op de set over de moraal van de acties van Avners groep?
Eric: Ik kan me eerlijk gezegd niet herinneren dat er veel discussies geweest zijn over de moraal. Er waren wel veel gesprekken over de motivatie van de jongens, maar er waren niet veel discussies over de moraal. Ik denk dat je je het als acteur ook niet kunt veroorloven om een uitgesproken oordeel te vellen over de moraal van de personages.
Het is een film die discussies uitlokt. Veranderde je mening over hun manier van werken in de loop van de film?
Eric: Mijn gevoelens veranderden heel vaak tijdens de opnames van de film en ook tijdens de voorbereidingen. Eerder onderbewust en emotioneel dan op praktisch gebied, je weet wel, of ze nu wel of niet juist handelden. Het was vooral belangrijk om in de huid van het personage te kruipen, als je begrijpt wat ik bedoel. Je wordt zo opgeslorpt door wat je ermee probeert te doen en waarmee je te maken hebt, dat je niet veel tijd vrijmaakt om de moraal te bespreken en ik denk dat het gevaarlijk zou zijn om te veel vragen te stellen. Wat ik fantastisch vond, was dat ik de streek helemaal niet goed kende, maar ik had een paar jaar om research te doen en uiteindelijk voelde ik me echt verrijkt als mens op deze planeet. Tijd doorbrengen in en leren over deze streek heeft me echt geholpen en ik denk dat je soms blootgesteld wordt aan dingen die je heen en weer slingeren en duwen in twee richtingen, met elk een ander standpunt en daardoor sta je uiteindelijk open voor meer dingen. Maar er komt een moment waarop je dat moet afsluiten en je gewoon moet doen wat je moet doen als acteur in de rol van dat personage. Maar het heeft uiteraard een enorm persoonlijk en emotioneel effect op je, veel meer dan op een analytische manier.
Hoe was het om uiteindelijk de afgewerkte film te zien?
Eric: Overweldigend. Ik heb hem maar één keer gezien en ik móet hem echt nog eens zien. Ik had het gevoel dat – hoewel ik wel besefte wat we op dat moment aan het doen waren – er duidelijk dingen opkwamen in Stevens geest, en dat - hoe goed ik hem ook had leren kennen op de set – er dingen in zijn hoofd rondspookten waar niemand van ons van op de hoogte had kunnen zijn. Er zit een geniale touch in die je onmogelijk kunt verwachten totdat je het uiteindelijke resultaat ziet, dus ik was... ik zou niet zeggen gechoqueerd, maar ik was betoverd door het fantastische denkproces dat zich duidelijk in zijn hoofd had afgespeeld zowel tijdens het filmen als tijdens de afwerking om dat resultaat te bekomen. Er gebeurt zoveel in de film op een onderbewust niveau, op het niveau van montage, wat voor een behoorlijk barbaarse sfeer zorgt in de film.
Denk je dat de film voor een deel gemaakt is om discussie uit te lokken?
Eric: Absoluut. Hij zet zeker aan tot nadenken en discussiëren en daarnaast denk ik dat je niet veel meer kunt verwachten van een film. Ik bedoel, het is onmogelijk dat een film van twee en een half uur de antwoorden kan leveren voor een probleem dat al zolang bestaat. Maar ik denk dat hij gewoon een goede stimulans is om verder te debatteren en om meer te weten te komen over dit onderwerp.
Je hebt gewerkt met acteurs van over de hele wereld, hoe was dat?
Eric: Oh super. Het was letterlijk alsof je elke dag naar de VN ging, letterlijk de meest multiculturele set. Het was echt ongelooflijk en er werden altijd gezonde discussies gevoerd, echt fantastisch. En in het bijzonder de harde kern van de jongens, die was zo dynamisch en ik hoop dat het ook zo overkomt op het scherm.
Tijdens het filmen verschenen er veel berichten in de pers dat de set gehuld was in geheimhouding, misschien omwille van voor de hand liggende redenen. Voelde het ook zo aan van binnenuit? Voelde het aan alsof het hele project ingepakt was?
Eric: Ik zou niet zeggen ingepakt, ik had het gevoel dat op welk terrein de productie zich ook bevond, het een absoluut noodzakelijk terrein was, zowel voor Steven als voor ons. En je moet weten dat 'War of the Worlds' uitkwam op de dag dat wij begonnen aan de principal photography, dus ik denk dat Steven nooit zo geconcentreerd had kunnen zijn als de set open had gestaan voor de rest van de wereld, dat konden we ons eenvoudigweg niet veroorloven. Het was een erg geconcentreerde, hardwerkende set en ik ben zeker dat dat ook nodig was en dat we het allemaal appreciëren.
De film weerspiegelt duidelijk het actuele terrorisme en de reactie erop in onze maatschappij. Vind je dat hij relevant is voor wat er nu gaande is?
Eric: Ja, zeker weten. Op een bepaald moment naar het einde toe is er een shot van de Twin Towers en dat raakt je echt. Je hebt zo het gevoel van 'hoe ver zijn we nu eigenlijk geraakt?'. Het is behoorlijk deprimerend, en vormt een echte uitdaging.
Was werken met Steven op de een of andere manier verrassend?
Eric: Steven was gewoonweg subliem. Ik wist niet wat ik moest verwachten en ik was echt overdonderd door zijn omgang met de acteurs; hij belichaamt de zuiverste definitie van een acteursregisseur. Zijn reactie op wat je doet, zijn vermogen om te veranderen wat hij oorspronkelijk van plan was op basis van wat hij mensen ziet doen voor z'n neus, zijn vermogen om acteurs te inspireren, om vast te leggen wat ze het best doen... Het is onbeschrijflijk. Hij creëerde, bij gebrek aan een betere term, een platform voor zuiver acteren – je werd nooit beperkt, het draaide altijd om de performance van die dag, of dat nu door een figurant, iemand van de hoofdcast, mezelf of wie dan ook was. Het draaide allemaal om wat er voor hem gebeurde en hij veranderde ideëen, shots, om ze zo goed mogelijk aan te passen aan wat er gebeurde. Het is ongelooflijk wanneer je hem het terrein ziet opgaan, met de lens in zijn hand, terwijl hij probeert het shot te bepalen, en je ziet de radertjes draaien, zijn idee veranderen en dan tot een besluit komen waarvan hij weet dat het goed is. En de overtuiging waarmee hij die beslissingen maakt, leidt hem erdoor. Het is inspirerend en echt, het is geniaal. Ge-niaal. Ik zeg het je, ik was zo depressief toen het gedaan was.
Het klinkt als een fantastische ervaring...
Eric: Dat was het ook echt, mate. En ik word depressief door het nu opnieuw te beleven (lacht). Het was zo geweldig en ik ben vervuld van respect en liefde voor hem, hij was zo'n inspiratiebron en hij is zo'n fantastisch mens. Hij houdt echt van mensen en is oprecht in hen geïnteresseerd. Dat is zo inspirerend.
Nu ben je terug bij je familie in Melbourne. Staan er al nieuwe projecten op het programma voor jou?
Eric: Ja, begin volgend jaar begin ik hier aan een kleine film, waarvan de opnames pas starten in april. De komende maanden beginnen we aan de casting en pre-production. We werken met Richard Roxborough, een nieuwe filmregisseur – hoewel hij al veel ervaring heeft met theaterregie – en het verhaal is gebaseerd op de roman 'Romulus My Father', een post-WO II verhaal over een Australische migrant. Ik speel een Kroatische immigrant die van Europa naar Australië verhuist. Dus dat is mijn volgende project, een heel kleine Australische film, en daarna... ik heb geen idee.
Hoe gaat het met de familie?
Eric: Geweldig. Ik ben blij dat ik thuis ben en zij natuurlijk ook. Mijn dochter werd geboren tijdens de opnames van 'The Hulk' en nu is ze 3,5 en ze heeft een leuke oudere broer. Ze zijn echt fantastisch, ze hebben een jaar met mij doorgebracht on the road, en we zijn allemaal blij dat we thuis zijn.
En Melbourne is nog altijd thuis?
Eric: Zeker en vast. Helemaal thuis. Er zijn genoeg andere steden in de wereld waar ik van hou – Londen, Los Angeles, Sydney, New York – maar Melbourne is en zal altijd thuis blijven. En ja, het is een zeer onpraktische beslissing (lacht) en het vergt veel inspanning, echt waar, het is een van de meest onpraktische beslissingen die ik ooit zal maken, maar ik heb geen keuze, het is de plaats waar ik geboren ben, waar ik woon en het is thuis. Het is zo'n thema dat ook terugkomt in onze film, het hele concept van een thuis, en het is iets waar ik me helemaal in kan vinden.
Je bent waarschijnlijk heel tevreden met het verloop van je carrière. Moet je soms jezelf eens knijpen?
Eric: Soms wou ik dat er een bezinkpil bestond, die je dan zou innemen en die je zou dwingen om alles eens op een rijtje te zetten (lacht), zoals nu. Maar ik knijp mezelf voortdurend, vooral wanneer ik de kans krijg om met mensen als Steven en zijn team te werken, mensen zoals Janusz Kaminsky (cinematographer) enzovoort, Kathleen (Kennedy, producer) en Barry (Mendel, producer). Werken aan zo'n belangrijk project van dit formaat is iets wat je maar één keer in je leven meemaakt. Ik heb m'n werk goed gedaan door elke dag op de set te verschijnen en nu ben ik even goed bezig met het postscript. Het was heel speciaal en ik zal er eeuwig dankbaar voor zijn. (Door Martyn Palmer)
