‘Niki’ is de enfant terrible van de biopic. Verwacht geen inleiding tot haar kunst, maar wel een prikkelende karakterstudie. Hij werkt alleen als je jezelf kan overgeven aan de chaos. En of het dan werkt!
In 1952 verhuist de Frans-Amerikaanse Niki (Charlotte Le Bon) met haar gezin naar Frankrijk. Ze hoopt er rust te vinden, maar akelige herinneringen blijven haar achtervolgen. Haar angsten overweldigen haar en ze moet dringend op zoek naar hulp. Alleen zou het zomaar kunnen dat haar kunst die hulp beter kan bieden dan de dokters.
Céline Sallette (regisseur) fileert in haar regiedebuut het waargebeurde leven van de spraakmakende beeldende kunstenares Niki de Saint Phalle; of ten minste, haar leven voordat ze doorbrak. Dat giet Sallette in een film die even kleurrijk en even getormenteerd is als de kunstenares zelf. Daarvoor maakt de regisseur verschillende gewaagde keuzes met groot effect.
Volatiel karakter
Net zoals Niki is de film zoekende. Geluk en teleurstelling wisselen elkaar in sneltempo af, gevolgd door alweer een nieuw kunstproject dat de cyclus herstart. De vrienden die ze maakt - stuk voor stuk andere kunstenaars - moedigen haar even hard aan als dat ze haar later uit jaloezie beledigen. Niki is een speelbal in deze rollercoaster en zoekt verwoed naar een manier om zelf het heft in eigen hand te nemen.
Charlotte Le Bon zet die zoektocht op een verfrissende manier neer. Ze weet even gepijnigd als kinderlijk enthousiast te zijn. De Canadese actrice toont inzicht te hebben in het volatiele karakter van Niki, zonder dat ze daar een karikatuur van maakt. Daarnaast houdt ze zich in het echte leven bezig met beeldende kunst; misschien is dat wat haar zo geschikt maakte voor deze rol.
Parels voor de zwijnen
‘Niki’ is een film over de kunstenares en niet over haar kunst. We mogen blij zijn als we de achterkant van een canvas te zien krijgen. In plaats daarvan blijft de camera hardnekkig op Le Bon gericht. We zien haar zwoegen en twijfelen, nadenken en inzinkingen krijgen om vervolgens met messen naar het canvas te gooien. Wanneer ze haar werk laat zien aan anderen horen we: ‘ça… je n’ai jamais vu…’ Daar krijg je zin van om haar werk zelf te gaan bewonderen.
We zien dus niets van haar kunst en misschien is dat maar goed ook, want volgens Jean Tinguely (Damien Bonnard) is ‘kunst een beest dat te koop staat voor varkens’. Dan zijn wij - het publiek - de varkens. Dat is niet het meest sympathieke om te schrijven, maar als je kijkt naar de gemengde recensies van deze film, is daar toch iets van aan.
Kinderlijk enthousiasme
‘Niki’ is een eigenzinnige film. De onorthodoxe benaderingen doen denken aan de getormenteerde biopic over Vincent van Gogh ‘At Eternity’s Gate’ (2017) met Willem Dafoe. Ook hier zoekt Sallette naar vernieuwing in het biopic genre, al gaat Sallette niet zo ver als ‘At Eternity’s Gate’.
De beelden zijn warm en kleurrijk - ook als Niki instort en zelfs als het misbruik door haar vader wordt besproken. Net zoals Niki vinden we troost in de kunst. Verder ademt de korrel op het beeld nostalgie, zodat het publiek zich ogenblikkelijk thuis voelt in de hyper-wisselvallige kunstenaarswereld van Parijs.
Het gebruik van split-screens hernieuwt regelmatig de narratieve drive van de film. Ze worden gebruikt om aan te duiden wanneer de kunstenares zich afscheurt van haar gezin en wanneer ze zich verloren voelt. Het zijn simpelweg geniale vondsten. Wanneer ze Jean Tinguely zoekt in de tuin, staan de twee personages aan weerszijden van het scherm en lijken ze elkaar aan te kijken, ook al zien ze elkaar niet echt. Zelfs zonder geluid weet je dat ze op zoek zijn naar elkaar.
Kon Sallette dat allemaal nog verder doordrijven? Absoluut. Maar is de film die er staat impactvol? Ook absoluut. Wie haar kunstwerken achteraf wil bewonderen, vindt de huidige locaties van al Niki’s werken terug op nikidesaintphalle.org. In België kan u terecht bij de Stichting Veranneman in Kruishoutem.
Cinenews-journalist: Senne Cambré
