In de documentaire ‘Kamay’ zien we hoe een Afghaans gezin zich staande houdt nadat hun oudste dochter stierf. Dat levert een beklijvend portret op met sprekende stiltes en magnifieke beelden. Het gezin treurt, maar regisseur Iljas Yourish legt hun rouwproces sereen vast; zo blijft iedereen in hun waardigheid.
Een paar weken voordat ze zou afstuderen aan de universiteit van Kaboel in Afghanistan, pleegde Zahra zelfmoord. De herhaaldelijke, onterechte afwijzingen van haar thesis door haar promotor en de ongewenste intimiteiten die haar werden opgedrongen, eisten hun tol. Zahra’s familie blijft verweesd achter in de bergen. Vanuit het perspectief van haar jongere zus, Freshta, beleven we hun hoop en hun lijden van dichtbij.
Vier jaar lang volgde documentairemaker Iljas Yourish de familie van Zahra. Hij bracht hun dagelijks leven in beeld, vergezelde hen op hun reizen naar Kaboel en wachtte samen met hen op nieuws. Totdat de Taliban de macht greep in 2021. Zowel de regisseur als de gezinsleden verlieten het land. Nu woont regisseur Yourish in België, waar hij de steun kreeg om deze documentaire af te werken.
Krachtig ondanks onmacht
‘Kamay’ is schitterend in beeld gebracht, heeft prachtige muziek en laat de stilte spreken. De familie kan vaak niet meer doen dan wachten en wij wachten mee. De leegte die Zahra achterlaat druipt van de beelden die dat oplevert. Een onafgewerkt borduurwerk wappert in de wind. Stukken stof met plantenmotieven herinneren aan Zahra’s passie. Buiten hakt de vader hout.
Tegelijkertijd zoeken de ouders actief naar gerechtigheid. Ze navigeren zo goed en kwaad als het kan het kafkaëske juridische systeem van Afghanistan. ‘De overheid moet stappen ondernemen zodat andere moeders niet zo moeten lijden als ik doe’, zegt Zahra’s moeder. Hoewel de kans klein is dat hun strijd zal slagen, schemert er steeds hoop door de tristesse.
Yourish laat elk familielid steeds in hun waardigheid. Wanneer de moeder Zahra’s spullen uit haar koffer haalt, barst ze in huilen uit, maar Yourish houdt de camera op de spullen gericht. Wanneer de vader huilt zien we hem in profiel, iets afgekeerd van de lens, en Zahra’s jongere broertje begraaft zijn gezicht in de rok van zijn moeder. We horen alles en dat is genoeg.
Ondanks de diepe miserie waarin Afghanistan zich bevindt, focust Yourish ook op de schoonheid van het land. Tegen die achtergrond van majestueuze bergkammen zet hij dan extreme close-ups. De wind speelt met Freshta’s haren die van onder de stof van haar hoofddoek uitkomen. We krijgen het gevoel alsof we mee in de auto zitten die door de bergen rijdt en in de stad volgen we de familie op de voet.
Institutioneel racisme
De afkomst van het gezin helpt hen ook niet. Ze behoren tot de Hazara-gemeenschap; dat is een bevolkingsgroep in centraal Afghanistan die vanwege hun religie en uiterlijk lange tijd werd vervolgd. Tijdens het bewind van Abdoer Rahman Khan (1880-1901) werd de helft van de Hazara-gemeenschap verdreven of uitgemoord.
Sinds de staatsgreep van de Taliban in 2021 vreest men dat het bestuur opnieuw de koers van de gevreesde Khan zal varen. Doorheen de film horen we ontploffingen tussen de bergtoppen galmen. Knallen die steeds dichterbij komen.
Vooroordelen en schaamteloos racisme blijven de gemeenschap plagen. Dat horen we in de anekdote over de plant ‘Kamay’ waaraan de film zijn titel dankt. Toen Zahra haar thesis schreef over de medicinale eigenschappen van die plant, vroeg ze wat de wetenschappelijke naam ervan was. Haar promotor antwoordde dat ze niets wisten over de Hazara en al zeker niet over hun planten.
‘Kamay’ brengt dat alles sereen in beeld. Zelfs in de diepste treurnis is er hoop en als je alles gedaan hebt om gerechtigheid te vinden, dan kan je jezelf niets verwijten. Mensen zouden deze film massaal moeten kijken zodat andere moeders niet zo moeten lijden als de moeder van Zahra. Empathie is immers een mooie eerste stap naar een betere wereld.
Ontdek hier de programmatie van de film in je dichtstbijzijnde bioscoopzaal.
