Even simpel als de titel is, zo eenvoudig is de documentaire ‘Être ét avoir’. Een klein schooltje in het zuiden van Frankrijk en een gedreven leerkracht; rechttoe rechtaan gefilmd, maar oh zo mooi. Hij wordt geprezen als een bescheiden, impressionistische documentaire en daar voeg ik graag nog aan toe dat hij ontwapenend is - en opvallend herkenbaar.
In 2001 volgde regisseur Nicolas Philibert een half schooljaar lang het reilen en zeilen in een klein schooltje op het platteland van het Centraal Massief in Frankrijk. De jaren daarop won hij verschillende internationale prijzen voor zijn bescheiden meesterwerk.
Dit jaar komt ‘Être et avoir’ opnieuw in de zalen naar aanleiding van de twee nieuwste documentaires van regisseur Philibert, die beiden op 8 oktober hun release kennen. Een uitgelezen kans dus om zijn eerdere werk te herbekijken en om zijn nieuwste werk in context te plaatsen.
Een gedreven leerkracht
Het grootste deel van de tijd volgen we de dagdagelijkse lessen van monsieur Georges Lopez. Hij is de enige leerkracht in het dorpje en kijkt zo langzamerhand tegen zijn pensioen aan. Hij kijkt er niet naar uit, maar ziet er eerder tegen op. Ondertussen ploegt hij net als de boeren van het dorp voort. Hij verheft nooit zijn stem - een diepe, geruststellende klank - en herhaalt met engelengeduld zijn vragen, opmerkingen en bevelen.
De kinderen aan wie hij les geeft zijn even uiteenlopend als de seizoenen die passeren. Ze verschillen niet alleen van leeftijd, maar elk heeft zo zijn eigen gaven en moeilijkheden in het klaslokaal. Meester Lopez neemt de tijd om elk van hen persoonlijk te begeleiden in hun eigen sterktes en hen te helpen waar het moeilijk gaat
Het jongetje Jojo leerde pas tot tien tellen, maar met een paar aanzetjes weet Lopez hem tot meer dan een miljard te doen tellen. Zijn hoofdje is er nog net te klein voor - hij wil liever de boerderijdieren bekijken - en toch lukt het hem. Dat getuigt van een mentorschap dat je mag verwachten van elke leerkracht, al weten we allemaal dat dit niet vanzelfsprekend is.
Ongecompliceerd stijlvol
Philibert’s camera lijkt steeds op exact de juiste plaats te staan op exact het juiste moment. Een ruzie om niets tussen twee leerlingen; een kind dat een potlood in zijn neus steekt. Herhaaldelijk moest ik trouwens vaststellen dat ik nog steeds even hard bijt op het achterstuk van mijn pen als de zesjarigen in deze film. Elk moment voelt authentiek en herkenbaar aan. Daardoor is ‘Être et avoir’ wel degelijk het grote scherm waardig.
Ook de sfeer van het dorp in alle weer en wind weet de regisseur te vatten op beeld en in geluid. ‘s Winters blaast een gure wind sneeuw tegen de ramen van het klaslokaal dat er in het warme kunstlicht bijzonder gezellig uitziet. ‘s Zomers haalt Lopez de lessenaars naar buiten en studeren de kinderen in de schaduw van een boom tussen de rondzoemende insecten.
A Slice of Life
De grootste sterkte van ‘Être et avoir’ schuilt er misschien wel in dat het korte metten maakt met vooroordelen. Het platteland is niet achtergesteld. Wie niet goed is in talen en wiskunde, ontfermt zich wel met volwassen zachtaardigheid om het kind dat om zijn moeder huilt.
Terwijl het ene kind thuis leert tellen met pakken slaag, denkt het andere kind dat hij zijn handen goed heeft gewassen terwijl de verf er nog in dikke plakken aanhangt. Het raakt als het ene kind praat over de ziekte van zijn vader en je moet lachen als je een dropje tussen twee jonge tieners ziet staan op daguitstap.
Ook al gaat het vaak om weinig meer dan een wesp die door de gang dwarrelt, het is pas bij het laatste beeld, als de kinderen vertrekken voor de vakantie en meester Lopez in stilte achterblijft, dat je hart breekt en je eindelijk beseft hoe belangrijk al die kleinigheden zijn geweest.
Être ét avoir speelt nu in de zalen. Bekijk hier de programmatie van de film!
