Ter gelegenheid van zijn 50-jarig jubileum kan Jaws (Les Dents de la mer) van Steven Spielberg zonder twijfel worden beschouwd als de meest disruptieve film van de afgelopen halve eeuw – misschien zelfs van de hele filmgeschiedenis.
Waar eerdere klassiekers zoals The Godfather en The Exorcist publiek trokken via mond-tot-mondreclame, was Jaws de eerste film waarvoor de term zomerblockbuster werd bedacht – een concept dat sindsdien een centrale rol speelt in de Hollywood-industrie. De film ging in première op toen ongekende schaal, met een release op 409 schermen, en wist als geen ander de tijdsgeest te vangen. Dankzij een innovatieve marketingcampagne werd escapisme in de zomer hét handelsmerk van het grote publiek.
Spielbergs film is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Peter Benchley uit 1974. Scenarist Carl Gottlieb schrapte de vele zijplots uit het boek en concentreerde zich op de essentie: Martin Brody (gespeeld door Roy Scheider), het hoofd van de politie in een klein stadje in New England, die samen met een onwaarschijnlijk team jacht maakt op een grote witte haai die de kust van Amity Island teistert. Aan zijn zijde staan de intellectuele oceanograaf Matt Hooper (Richard Dreyfuss) en de ruwe, recht-voor-zijn-raap haaienjager Quint (Robert Shaw).
Onder de regie van Spielberg werd Jaws veel meer dan een film over een bloeddorstige haai. Het trio Brody, Hooper en Quint is legendarisch geworden, en hun ruwe kameraadschap bereikt een emotioneel hoogtepunt in een inmiddels iconische scène: het ijzingwekkende relaas van het zinken van de USS Indianapolis. Deze monoloog, oorspronkelijk bedacht door Howard Sackler en herschreven door John Milius (met extra inbreng van Shaw zelf), onthult de diepe haat van Quint jegens haaien, na zijn traumatische ervaring als overlevende van deze tragedie in juli 1945, toen een Japanse onderzeeër het schip torpedeerde en honderden mannen door haaien werden verslonden:
“De oceaan kleurt rood, en hoe hard je ook schreeuwt of spartelt, die haaien komen… en scheuren je aan stukken.”
Een van de jonge kijkers die voor altijd geraakt werd door de film was een twaalfjarige jongen: Steven Soderbergh. Na de vertoning stelde hij zich twee vragen: “Wat betekent ‘geregisseerd door’? En wie is Steven Spielberg?”
Spielbergs reuzenhaai wakkerde bij hem niet alleen een levenslange passie voor cinema aan, maar inspireerde hem ook tot een van de meest vernieuwende regisseurscarrières van zijn generatie. Jaren later begon Soderbergh zelfs aan een ambitieus project: het reconstrueren van elke draaidag van een schijnbaar onmogelijke productie – een film die werd opgenomen op open zee, met een mechanische haai die meestal simpelweg weigerde te werken.
