Op het Indische platteland blijven steeds meer boerinnen achter wanneer hun echtgenoot zelfdoding pleegt. Zij bezweken onder de mentale en financiële druk van een onderbetaalde job. In “Marching in the Dark” zien we hoe de mater familias van een Indisch boerengezin het hoofd boven water probeert te houden in één van de mooist gefilmde en één van de meest authentieke documentaires van de afgelopen jaren.
Uit 150 uur aan beeldmateriaal destilleerde regisseur Kinshuk Surjan een documentaire van 1 uur en 50 minuten. Door die zorgvuldige selectie ziet elk beeld van “Marching in the Dark” er niet alleen piekfijn geconstrueerd uit, maar laat het ook steeds de meest oprechte interacties tussen mensen zien.
Surjan moest ook geduld hebben met de personen die hij filmde, want pas als je dag en nacht een camera op je gericht hebt, dan vergeet je dat die er is. Het resultaat van die benadering is tegelijkertijd een filmisch pareltje én een authentieke inkijk in het leven van een Indische boerenfamilie nadat de vader van het gezin zelfdoding pleegde.
Vallen en opstaan
Sanjivani, de moeder van het gezin, rouwt om het verlies van haar man. In een praatgroep ontmoet ze andere vrouwen die hetzelfde lot ondergaan. Het blijkt een ware plaag te zijn in de regio: door de slecht oogsten, de torenhoge prijzen om hun velden rendabel te houden en de minimale bezoldiging die ze voor hun steenharde arbeid krijgen, verzakken veel boeren er in een depressie, ontwikkelen ze een drankprobleem en plegen uiteindelijk zelfmoord.
Dus ziet Sanjivani zichzelf genoodzaakt om haar gezin te leiden, de kinderen op te voeden en hun landbouwbedrijf overeind te houden. Maar de situatie verergert en om ten minste financieel het hoofd boven water te kunnen houden, begint ze met bijklussen in de plaatselijke dokterspraktijk. In haar schaarse vrije tijd studeert stiekem geneeskunde.
Hoewel het thema allesbehalve opbeurend is, krijgen we in “Marching in the Dark” dus geen deprimerende verkenning van verlies te zien, maar biedt het wel een hoopvol inzicht in hoe de vrouwen in de regio voortploegen - letterlijk. Ze nemen het heft in eigen handen, leiden hun gezin en hun bedrijf. “Vrouwen plegen geen zelfmoord”, horen we en terwijl het applaus wegsterft, zien we hoe Sanjivani haar dochter leert hoe ze graszoden moet oogsten.
Menselijk
Dankzij het groot empathisch vermogen van regisseur Surjan, krijgen we een klein, menselijk verhaal te zien. Hij richt de camera niet op de macro-economische tendensen die het de boeren in de regio moeilijk maakt; dat wordt hoogstens door een kwade protesteerder bondig samengevat.
Maar dat is meteen wat de documentaire het meeste mist: een duidelijke samenvatting van de context. Als de aftiteling rolt, blijft de ervaring van de film je bij, maar ik betwijfel of je achteraf nog kunt herhalen wat er precies aan de hand is in de regio.
Wel wilt Surjan de dagdagelijkse impact van zelfdoding en van economische achterstelling tonen. Daarvoor bouwde hij een vriendschapsband op met de mensen die hij filmen en dat betekent dat hij heel wat geduld moest hebben. Aanvankelijk mocht de regisseur niet eens binnenkomen bij de protagonist van zijn documentaire, Sanjivani. Maar gaandeweg ontstond er een vriendschap totdat ze uit zichzelf begon te vertellen over haar leven.
Geduldig
Surjan zegt zelf dat dit precies is hoe hij de mensen in zijn documentaire wilde benaderen. In een interview met de New Indian Express zei hij: ‘Als je lang genoeg bij mensen zit en hen niets vraagt, dan zullen ze uit zichzelf beginnen te vertellen omdat niemand hen ooit iets vraagt, omdat niemand bezorgd is om hen. Dus als ze een oprechte connectie voelen, dan beginnen ze zelf met vertellen.’
Dat verklaart meteen hoe het komt dat hij zulke authentieke momenten op film kon vastleggen. Door continu aanwezig te zijn. Geen enkel beeld werd trouwens met de hand gefilmd. Surjan zette de camera op een statief en liet elk moment gewoon uitspelen.
Zo zie je hoe het meisje in Sanjivani naar boven komt als ze lacht en hoe de oude vrouw in haar rimpels kerft in haar gezicht wanneer herinneringen aan haar overleden man opnieuw opborrelen. Je hoort vaak dat mensen grijze haren krijgen als ze zich te hard zorgen maken, maar nooit eerder zag ik dat op film gebeuren.
Het nadeel is dat de regisseur enkele cruciale momenten uit Sanjivani’s leven niet op film kon vastleggen. Om haar verhaal toch volledig te vertellen, besloot hij samen met haar die scènes uit te schrijven en na te spelen.
Dat klinkt als valsspelen - dat geeft Surjan immers zonder schroom toe - maar het is haast onmogelijk om de geënsceneerde momenten te onderscheiden van de echte momenten en het verweer van de regisseur is dat deze momenten misschien niet authentiek zijn, maar wel oprecht.
Even sterk als het hoofdpersonage
Uiteindelijk is het verfrissend om vanuit onze welgestelde, Westerse ivoren toren een inkijk te krijgen in het alledaagse leven van een Indische boerenfamilie dat niet alleen financieel probeert te overleven, maar ook het verlies van een dierbare moet verwerken. Soms beklijft dat en soms vertedert dat.
Al slentert de film aan een gezapig tempo voort, ‘Marching in the Dark’ is een indrukwekkende verwezenlijking in het documentaire landschap: prachtig gefilmd en buitengewoon menselijk.
Cinenews-journalist: Senne Cambré
