Regisseur Tim Mielants, vertelt met ‘Small Things Like These’ het verhaal van een ijzingwekkende stilte. Dat doet hij gecontroleerd en doorleefd. Kleppers Cillian Murphy en Emily Watson staan in deze boekverfilming lijnrecht tegenover elkaar, maar de macht is niet gelijk verdeeld. Zullen we erover praten?
Ierland, Kerstmis 1985. In een afgelegen stadje verhandelt Bill Furlong (Cillian Murphy) kolen en hout. Tijdens een levering aan het klooster stuit hij op machtsmisbruik, mishandeling en ontbering. Zoals een goede Christen wil hij de slachtoffers helpen, maar dat zou betekenen dat hij lijnrecht tegen de moeder-overste (Emily Watson) en de hele stad in moet gaan.
Scenarioschrijver Enda Walsh baseerde deze film op de gelijknamige novelle van Claire Keegan uit 2021. Dat vertelt een fictieve geschiedenis over waargebeurde wreedheden in verschillende Magdalena-wasserijen verspreid over Ierland. Zogezegd ‘gevallen vrouwen’ moesten er dwangarbeid verrichten. Dat zou hen helpen, maar ze werden vooral vernederd en mishandeld.
Regisseur Tim Mielants - bekend van ‘De Patrick’ (2019) en ‘Wil’ (2023) - haalt in ‘Small Things Like These’ alles uit de kast om die onderdrukkende sfeer naar de cinemazaal te halen. Met nostalgische beelden transporteert hij ons veertig jaar terug in de tijd en met slimme beeldkeuzes en montagetrucs zet hij ons aan tot nadenken. Het eerste dat we te zien krijgen, zijn kraaien. Die zijn van oudsher een slecht voorteken, maar dan enkel voor de personages want de film beklijft.
Een perspectief door elkaar geschud
We nemen onze tijd om Bill en zijn gezin te leren kennen. Cillian Murphy’s performance is doorleefd en de teruggehouden emoties druipen van zijn gezicht. Hoe hij zich gedraagt in dagdagelijkse situaties is sprekend. Bill is vriendelijk, bezorgd en een harde werker. Hij ligt goed in de gemeenschap en spreekt over niemand kwaad - ook niet over de nonnen in het klooster.
Die houding krijgt een rake klap wanneer hij ziet hoe een moeder haar dochter het klooster in sleurt. Het meisje roept en tiert als een duivel in een wijwatervat. Dat is de eerste domino die omvalt. Vanaf dan worden de beelden ruwer en de montage harder. Wanneer een non hem het klooster uitzet, springt het beeld al naar buiten nog voor de non haar zin volledig heeft uitgesproken. Mielants schudt naast Bills leven ook het publiek door elkaar.
Op glad ijs
De regie is zo nauwgezet dat alles in beeld en geluid de verstikkende sfeer in en rond het klooster versterkt. Buiten verklikt het gegak van ganzen Bills aanwezigheid. Of verklikken ze vooral meisjes die ontsnappen? Als hij de nonnen in vraag durft stellen, dan wordt dat overal onthaald op verontwaardiging. ‘It’s none of our business’, zegt Bills vrouw, ‘There are things you should ignore…’ Maar Bill kan zich daar niet bij neerleggen.
Met gebogen hoofd spreekt hij met de moeder-overste - gespeeld door een buitengewoon sterke Emily Watson - die met opgeheven hoofd de schone schijn hooghoudt. Het zware marmeren blad boven de open haard in haar vertrek drukt neer op de beelden van twee vrouwen. De moeder-overste minimaliseert, liegt en legt alle schuld op de schouders van de meisjes - de slachtoffers.
Want binnen in het klooster is er helemaal niets peis en vree. Het Mariabeeld dat naar buiten toe vriendelijk glimlacht, staat naar binnen toe als een onheilspellende schaduw voor het raam. De schaduwrijke gangen galmen. Wanneer Bill erdoor wandelt doet het camerawerk denken aan dat van de Hongaarse holocaustfilm ‘Son of Saul’ (2015). Alles moet de gruwel weergeven die de slachtoffers hebben moeten doorstaan.
Eeuwige twijfel
Murphy staart gelukkig geen hele film voor zich uit. Hij wil praten, dat voelen we, maar wanneer, tegen wie en hoe zal hij dat doen? Na een tijd sijpelt de vrees naar binnen dat hij helemaal niets zal ondernemen. Regelmatig herinneren flashbacks naar zijn jeugd ons eraan dat zijn innerlijke strijd een persoonlijke strijd is tegen de nonnen in het Magdalenaklooster. De film worstelt even hard als zijn protagonist.
Bill schrobt verwoed het roet van zijn handen alsof hij ze in onschuld wil wassen, maar ben je onschuldig als je niets doet? Dat is het centrale onderwerp van de film. De hele gemeenschap is medeplichtig als niemand zich tegen de wantoestanden uitspreekt. De woorden van Martin Luther King, Jr. echoën door de film - ook al kaartte hij in zijn tijd en in zijn land racisme aan: ‘In the end, we will remember not the words of our enemies, but the silence of our friends.’
Over ‘Small Things Like These’ kunnen boeken geschreven worden - wat ironisch is bij een boekverfilming. Tegelijkertijd toont dat aan dat de film met het bronmateriaal aan de slag is gegaan om het verhaal nog dieper en breder uit te werken. Dat is zelden gezien in de cinema. Laten we alleszins niet over deze film zwijgen; integendeel, zullen we erover praten?
Ontdek hier de programmatie van 'Small Things Like These' in de bioscoopzalen.
